Αναζητώντας την αρμονία σε έναν μονοδιάστατο κόσμο – Η τέχνη της Εριέττας Βορδώνη

Λίγη ώρα μετά την επίσκεψή μου στο στούντιο της Εριέττας Βορδώνη, έλαβα από αυτήν ένα διευκρινιστικό μήνυμα στο οποίο προσπαθούσε να εξηγήσει τις καλλιτεχνικές της προθέσεις: «Ελπίζω να καταλαβαίνετε ότι στόχος μου στη δουλειά μου είναι να φέρω αρμονία, όσο το δυνατόν περισσότερο, δεδομένης την αντιφατική, μετεωρική μας πραγματικότητα, διατηρώντας την κατάσταση ισορροπίας μας. Γι’ αυτόν τον λόγο παντρεύομαι αυτά τα διαφορετικά υλικά. Και ότι για μένα η τέχνη είναι κάθαρση και θεραπεία, όπως ήταν εδώ και χιλιετίες». Πράγματι, όπως είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω και μόνος μου, τα έργα του Βορδώνη πηγάζουν γαλήνη, ισορροπία και αρμονία, που υπάρχουν και στο ελληνικό τοπίο. Καθόλου τυχαία, στην κουβέντα μας ο καλλιτέχνης έσπευσε να αναφερθεί στον Matisse, ο οποίος κατά καιρούς έδινε τα έργα του σε φίλους για να νιώσουν καλύτερα. Ομοίως, ο απώτερος στόχος του Vordoni είναι η ζωγραφική που έχει θεραπευτική και αναγεννητική δύναμη ζωγραφική ικανή να προκαλέσει ευχαρίστηση, ευθυμία και αγαλλίαση.

Τα έργα της Εριέττας Βορδώνη περιέχουν σαφείς αναφορές στην επικούρεια φιλοσοφία: στην επιφάνεια —υφασμένα από αντίθετα υλικά— βρίσκουμε αποσπάσματα από τον Τετραφάρμακο, το πιο χαρακτηριστικό από τα οποία είναι: «Είναι αδύνατο να ζήσεις μια ευχάριστη ζωή χωρίς να ζεις με σύνεση και αξιοπρέπεια και δίκαια». Στην πραγματικότητα, αυτό το χειρόγραφο μήνυμα κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, που απευθύνεται όχι μόνο στους θεατές του έργου του Vordoni, αλλά και σε κάθε σύγχρονο άνθρωπο που αναζητά το αληθινό νόημα της ζωής. Ας μην ξεχνάμε ότι, σύμφωνα με τον Επίκουρο, ισχύει και το αντίστροφο, το οποίο υπονοείται από τα λόγια: «…όπως είναι αδύνατο να ζεις σοφά και έντιμα και δίκαια χωρίς να ζεις ευχάριστα».

Ο πίνακας του Vordoni προειδοποιεί και προστατεύει. Οι πίνακές της λειτουργούν σαν φυλαχτό για όσους τις κατέχουν και μπορούν να τις απολαμβάνουν καθημερινά. Η ζωγραφική της είναι ανθρωπιστική, αλλά με έντονη μεταφυσική αύρα. Είναι ζωγραφική με οραματισμό που βασίζεται στην ενσυναίσθηση και την αποστροφή προς τον εγωκεντρισμό. Η καλλιτέχνις δημιουργεί πολλαπλούς χώρους που κυριολεκτικά —λόγω της αντανάκλασης των υλικών της— όσο και μεταφορικά, καθρεφτίζουν τον εαυτό μας σε μια κατάσταση συναισθηματικής εγρήγορσης. Βλέποντας αυτούς τους πολύπλοκους χώρους και τις φασματικές φιγούρες που τους κατοικούν, έχετε την αίσθηση ότι ο χρόνος απλώνεται σαν σε όνειρο. Διακρίνεις ανθρώπους να αγκαλιάζονται, τα μάτια τους καρφωμένα στο φως, απορροφημένα, μαγνητισμένα, μαγεμένα από την ομορφιά του τοπίου. Ξεχωρίζεις λουλούδια, γαρύφαλλα και μπλε τουλίπες, πεταλούδες και άλογα, που έχουν συμβολική δύναμη. Στα έργα του Vordoni, ο άνθρωπος απεικονίζεται σε κατάσταση πτήσης και πνευματικής αναζήτησης, άλλοτε παρουσιάζεται ως ένας σύγχρονος Ίκαρος, ως ένας υπερήρωας που πετάει στον ουρανό και άλλοτε ως ένας μοναχικός καβαλάρης, συνομιλώντας έτσι με τις αρχετυπικές φιγούρες του Πικάσο.

Αν θέλαμε να συνοψίσουμε το κύριο χαρακτηριστικό της ζωγραφικής της Εριέττας Βορδώνη, θα λέγαμε ότι είναι η αναζήτηση της αρμονίας σε έναν μονοδιάστατο κόσμο όπου κυριαρχεί η υπερβολή, ο εγωισμός και η απληστία. Το έργο της χαρακτηρίζεται από στοχαστική διάθεση, διάλογο, (συγκρατημένο) ερωτισμό, τρυφερότητα και λυρισμό (σκέφτεται κανείς τον Marc Chagall). Για τον Vordoni, το ιδανικό της ομορφιάς δεν είναι μια αφηρημένη —και παρεξηγημένη στις μέρες μας— ιδέα. Αντίθετα, αποτελεί ουσιαστικό συστατικό της τέχνης και συμβάλλει στην κατανόησή της. Και είναι ακριβώς αυτό το ιδανικό που διατρέχει τη ζωγραφική του Βορδώνη – μια ζωγραφική που δημιουργήθηκε με ιδιαίτερη ευαισθησία, φροντίδα και αφοσίωση.

Χριστόφορος Μαρίνος
Ιστορικός Τέχνης

Τα τοτέμ σαν ορόσημα, σαν “Ερμαί” που καθιερώνουν την είσοδο στις οικίες και τους ναούς, σαν όρια της πορείας προς κάθε ταξίδι, είναι και σύμβολο της κατάληψης ενός χώρου που αλλιώς δε θα είχε αφέντες. επομένως δε θα υπερασπιζόταν από κανένα Η έννοια της κατάληψης – προστασίας της σημειοθέτηοης ορίων, της άφεσης ιχνών, είναι ο
αντίποδας στην υπερβολική κατανάλωση χωρίς μετάλλαξη ενέργειας Στο έργο, της Βορδώνη ο συνδυασμός του αρχέτυπου συμβόλου οριοθέτησης με την επιστέγαση μιας μυστηριακής μορφής, ξαναφέρνει την αίσθηση του υψηλού της βυζαντινής τέχνης, την ιδέα της “εικόνας”, σε συγκερασμό,με την αρχαία παράδοση της αγαλματοποιίας.

Έμη Βαρουξάκη

Η Εριέττα Βορδώνη, στην τελευταία της έκθεση το Μάιο του 2012 στο Μιλάνο, μιλώντας για τη δουλειά της, είπε τα εξής: «Πιστεύω ότι ζούμε σε μια εποχή, όπου όλο είναι σε εκκρεμότητα. Που καλούμεθα να παντρέψουμε και να εναρμονίσουμε αντιφάσεις και αντιθέσεις για να μπορέσουμε να ζήσουμε σε αρμονία. Για να εκφράσω αυτήν την εποχή πάνω σε διάφανα υλικά, σε έναν «άϋλο χώρο» γλιστρώντας σε λάμψεις μεταλλικές,
αγγίζοντας την απαλότητα ενός βελούδου, πιέζοντας την πορώδη επιφάνεια μιας λινάτσας, γεννιέται το έργο μου. Ένα έργο
συχνά τρισδιάστατο, όπου τα αντίθετα ερωτεύονται, παντρεύονται και ανάμεσα από υφές και ματιέρες επιτρέπουν ένα ταξίδι στο όνειρο. Ζωγραφίζω με λάδι, σχεδιάζω με κάρβουνο, με μελάνι, αφήνω ίχνη που βγαίνουν μέσα από μνήμες συλλογικές ή από εκείνες που με ξαφνιάζουν, με μαγεύουν και θέλω να τις προστατεύσω από το σαρωτικό πέρασμα του χρόνου».

Μιλάνο, Ιταλία 2010